Το φαινόμενο της Προπολεμικής Υπερπόντιας Μετανάστευσης στο χωριό Μελίβοια Λάρισας

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Το φαινόμενο της Προπολεμικής Υπερπόντιας Μετανάστευσης

στο χωριό Μελίβοια Λάρισας

Όπως στις περισσότερες περιοχές και τόπους της Ελλάδας, έτσι και στο χωριό Μελίβοια, το φαινόμενο της μετανάστευσης υπήρξε έντονο με αρνητικές και θετικές, ωστόσο, επιπτώσεις. Από τις αρχές του 20ου αιώνα ένα πλήθος νέων αντρών παρακινημένοι από τη γενικότερη μεταναστευτική τάση της εποχής, πήραν την καθοριστική απόφαση, με τους κινδύνους που αυτή εμπεριέχει, ώστε να ταξιδέψουν στην πολυπόθητη και πολυδιαφημιζόμενη γη της επαγγελίας, τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Οι λόγοι που ωθούν τα άτομα να μεταναστεύσουν  σύμφωνα με τη σχετική βιβλιογραφία εμπίπτουν στην επιθυμία των ατόμων να βελτιώσουν την οικονομική τους κατάσταση[1].

Μετανάστευση και Λογοτεχνική διαδικασία

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Μετανάστευση και Λογοτεχνική διαδικασία

Η λογοτεχνική διαδικασία και παραγωγή ως πληροφοριακό σύστημα, συνετέλεσε στην κοινοποίηση των εικόνων και των αναπαραστάσεων της ξενιτιάς και στη διαμόρφωση των κοινωνικών σχέσεων των υποκειμένων. Η ένταση της λογοτεχνικής διαδικασίας από τις αρχές του 20^ου αιώνα στις ΗΠΑ υπήρξε πραγματικά εντυπωσιακή[1]. Όσο αφορά στα ελληνικά δεδομένα, οι ελληνικές εκδοτικές εταιρίες των ΗΠΑ, Ατλαντίδα και Εθνικός Κήρυκας, με την έκδοση και διανομή συγκεκριμένων τιμοκαταλόγων που περιελέμβαναν μυθιστορήματα, ποίηση, θεατρικά έργα, χρονολόγια και ιστορίες, αποσκοπούσαν στη γνωστοποίηση ζητημάτων σχετικών με τη ζωή και τις δραστηριότητες των μεταναστών και των συλλόγων τους.

Θεωρητική Προσέγγιση του Μεταναστευτικού Φαινομένου

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Θεωρητική Προσέγγιση

του Μεταναστευτικού Φαινομένου

Το φαινόμενο της προπολεμικής υπερπόντιας

εξωτερικής μετανάστευσης

Ως μετανάστευση ορίζεται κάθε μετακίνηση πληθυσμού από μία περιοχή σε μία άλλη ή από μία χώρα σε μία άλλη, με κυριότερη την επιθυμία των μεταναστών να βελτιώσουν την οικονομικής τους κατάσταση[1]. Οι οικονομικές διαφορές μεταξύ τόπου προέλευσης και τόπου προορισμού, συνιστούν τις βασικές αιτίες μετανάστευσης του πληθυσμού από χώρες χαμηλού σε χώρες υψηλού εισοδήματος[2]. Συνεπώς, η κυρίαρχη άποψη για το μεταναστευτικό φαινόμενο συνίσταται στον ατομικό πόθο των ανθρώπων να αναζητήσουν μία καλύτερη «μοίρα στον ήλιο»[3].

Η μετανάστευση ως φαινόμενο και διαδικασία συνέβαλε κατά ένα μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση μίας οικονομικής και πολιτισμικής πραγματικότητας, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα[4].

Θεωρητική προσέγγιση του φύλου βιολογικό φύλο vs κοινωνικό φύλο

Παράθεμα από την Εξαμηνιαία μεταπτυχιακή εργασία με τίτλο: 

Η γυναίκα στην εποχική μισθωτή αγρεργασία 

Η Παραδειγματική περίπτωση του χωριού Μελίβοια (1950-1980).

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 2012

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Θεωρητική προσέγγιση του φύλου

βιολογικό φύλο vs κοινωνικό φύλο

Για περισσότερα από πενήντα χρόνια οι επιστήμες του ανθρώπου μελετούν το «φύλο». Ιδιαίτερα, η επιστήμη της ανθρωπολογίας τις τελευταίες δεκαετίες έχει παραγάγει ένα μεγάλο αριθμό μονογραφιών που πραγματεύονται ζητήματα ταυτότητας και φύλου[1]. Στις εν λόγω μελέτες τον κυρίαρχο λόγο κατέχουν οι γυναίκες στο βαθμό που αυτές παρουσιάζονται ως «υποκείμενα» μελέτης. Η παραπάνω οπτική είχε ως αποτέλεσμα την άμεση «ανακάλυψη» των γυναικών και διαφόρων στοιχείων που αφορούν στις ίδιες, όπως, για παράδειγμα ενδιαφέροντα, ανάγκες και γενικότερα στοιχεία για τη ζωή τους[2], στοιχεία που μέχρι πρότινος αγνοούνταν ή συσκοτίζονταν υπό το πρίσμα της υπάρχουσας προκατάληψης για το αφήγημα της ανδρικής κυριότητας στα κείμενα. Κοινό τόπο αποτελούσε η γενική παραδοχή της υποδεέστερης θέσης των γυναικών στην κοινωνική ζωή[3] και η πολυποίκιλη υποτέλειά τους. Τις δύο αυτές παρεξηγημένες ιδιότητες των γυναικών θέλησε να διασαφηνίσει και να αναλύσει η επιστήμη της ανθρωπολογίας, στρέφοντας το ενδιαφέρον της γύρω από τη γυναίκα. Η «ανθρωπολογία των γυναικών» με τη συμβολή της στη διεύρυνση του πεδίου της ανθρωπολογικής έρευνας και θεωρίας, βοήθησε στην εξήγηση και στη διόρθωση της προκατάληψης ότι οι άνδρες και μόνο αποτελούν φορείς κοινωνικής δράσης, ενώ οι γυναίκες περιορίζονται στην αναπαραγωγική λειτουργία[4]. Η θεώρηση αυτή καθιστούσε για μία ακόμη φορά τη γυναίκα σε κατώτερη θέση. Στοιχεία όπως τα παραπάνω θέλησε να υπερασπιστεί η ανθρωπολογία των γυναικών για όφελος των γυναικών. Οι ενέργειες που ακολουθήθηκαν από την ανθρωπολογία των γυναικών αφορούσαν στη μελέτη και διερεύνηση θεματικών όπως η κοινωνική «θέση» της γυναίκας και οι δραστηριότητές της[5].

            Κατεξοχήν ενασχόληση με το ζήτημα των γυναικών, τόσο στο επιστημονικό όσο και σε ευρύτερο επίπεδο, παρουσίασαν οι επιστήμονες που εντάχθηκαν στο κίνημα του φεμινισμού.

Η Μελιβοιώτισσα στην εποχική μισθωτή αγρεργασία Αναπαραστάσεις και «κατασκευή» της αγρεργατικής ταυτότητας

Παράθεμα από τη Εξαμηνιαία μεταπτυχιακή εργασία με τίτλο: 

Η γυναίκα στην εποχική μισθωτή αγρεργασία 

Η Παραδειγματική περίπτωση του χωριού Μελίβοια (1950-1980).

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 2012

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Η Μελιβοιώτισσα στην εποχική μισθωτή αγρεργασία

Αναπαραστάσεις και  «κατασκευή» 

της αγρεργατικής ταυτότητας 

Η περίοδος του 1950 διακρίνεται για το ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο των παραγωγικών δυνάμεων του αγροτικού τομέα. Αυτό οφείλεται στην καταστροφική δίνη της δεκαετίας 1940-1949. Η οικονομική αθλιότητα που προκλήθηκε ήταν μεγάλη, η εργατική δύναμη πλεονάζουσα και ο μισθός πολύ χαμηλός. Στην πορεία των χρόνων, και ιδιαίτερα από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 και ύστερα, το οικονομικό ενδιαφέρουν του αγροτικού τομέα αναβαθμίζεται. Οι εντεινόμενες τρέχουσες εξελίξεις επηρεάζουν σταδιακά τις σχέσεις παραγωγής. Η μαζική είσοδος σύγχρονων μέσων παραγωγής και μηχανημάτων διευκολύνουν ποικιλοτρόπως τον αγροτικό τομέα[1]. Ως εκ τούτου, σημειώνεται μία σημαντική ανάπτυξη στον αγροτικό τομέα που ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο ύστερα από την εφαρμογή των νόμων που ορίζουν την καπιταλιστική αγορά, γεγονός που οδήγησε στην άμεση συγκέντρωση γης[2].

Η γυναικεία απασχόληση και η κατασκευή της γυναίκας «αγρεργάτριας» στον αγροτικό χώρο της Μελίβοιας

Παράθεμα από τη Μεταπτυχιακή εργασία με τίτλο: 

Η γυναίκα στην εποχική μισθωτή αγρεργασία 

Η Παραδειγματική περίπτωση του χωριού Μελίβοια (1950-1980).

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 2012

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Η  γυναικεία απασχόληση

και η κατασκευή της γυναίκας «αγρεργάτριας»

στον αγροτικό χώρο της Μελίβοιας

Η απασχόληση των γυναικών έγινε αντικείμενο θεωρητικής ενασχόλησης και εμπειρικής μελέτης από μία σειρά επιστημών όπως η ιστορία, η κοινωνιολογία,  η ψυχολογία, η ανθρωπολογία και βέβαια η οικονομική επιστήμη[1]. Κατά κύριο λόγο η γυναικεία εργασία μελετήθηκε στο πλαίσιο της βιομηχανικής-αστεακής κοινωνίας[2]. Στο πλαίσιο, όμως, της παρούσας εργασίας, όπως ήδη έχει διατυπωθεί, το θέμα ενασχόλησής μας προκύπτει από τη γυναικεία εργασία στην προ-βιομηχανική εποχή, όπου οι συνθήκες απασχόλησης υπήρξαν άμεσα συνυφασμένες με την «παραδοσιακή» αγροτική κοινωνία. Στην παραδοσιακή κοινωνία της Μελίβοιας, καθώς αυτή αποτελεί την παραδειγματική περίπτωση μελέτης, ισχύουν τόσο οι παραδοσιακές δομές της κοινωνίας όσο και της οικογένειας. Επομένως, η παραδοσιακή γυναικεία απασχόληση σε μία τέτοιου είδους κοινωνία δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετική από αυτή που περιορίζει την γυναίκα στον κλειστό οικιακό-ιδιωτικό χώρο και τον άντρα στο δημόσιο.

Από το Λειτουργισμό στο Δομολειτουργισμό

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Από το Λειτουργισμό στο Δομολειτουργισμό

Ο δομολειτουργισμός συνιστά μετεξέλιξη της θεωρίας του λειτουργισμού[1]. Ενώ ο λειτουργισμός, από τη μία πλευρά, καθιερώθηκε ως κοινωνική θεωρία από τον Malinowski, ο οποίος θεωρείτε θεμελιωτής του κλάδου της κοινωνικής ανθρωπολογίας στη Βρετανία[2], ο δομολειτουργισμός, από την άλλη, θεμελιώθηκε από τον Radcliffe-Brown ο οποίος ίδρυσε την ομώνυμη σχολή του δομολειτουργισμού[3].

   Η θεωρία του λειτουργισμού εμφανίστηκε στα τέλη του 19^ου αιώνα ως κριτική στις προϋπάρχουσες κοινωνικές θεωρίες, τον εξελικτισμό και τη θεωρία της διάχυσης[4]. Πολέμησε στις δύο τελευτές, τη διαχρονική προσέγγισή τους στη μελέτη των πολιτισμικών φαινόμενων μίας κοινωνίας και την ιστορική ή ακόμη καλύτερα ψευδοϊστορική προσέγγιση που εφάρμοζαν στη μελέτη της ιστορίας των κοινωνιών. 

Η θεωρία του Λειτουργισμού και η Κοινωνική Ανθρωπολογία

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Η θεωρία του Λειτουργισμού 

και η Κοινωνική Ανθρωπολογία

Ο Διαφωτισμός του 19^ου αιώνα αποτέλεσε το κατάλληλο κλίμα μέσα στο οποίο αναπτύχθηκαν οι ανθρωπιστικές επιστήμες συμπεριλαμβανομένης και της επιστήμης της κοινωνικής ανθρωπολογίας. Την ίδια εποχή, υπό το γενικότερο πλαίσιο της αποικιοκρατικής πολιτικής της Δύσης, η εν λόγω επιστήμη, καθοδηγούμενη από  τη θεωρητική σκοπιά του εξελικτισμού ή από τη θεωρία της πολιτισμικής διάχυσης, προσπάθησε να μελετήσει τις πρωτόγονες κοινωνίες, οι οποίες υπάγονταν κάτω από την πολιτική, οικονομική και πνευματική κυριαρχία της Δύσης[1]. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η επιστήμη της ανθρωπολογίας αναδύεται μέσα από ένα αποικιοκρατικό κλίμα διατηρώντας στενούς δεσμούς με τη γενικότερη ιδεολογία της εποχής, το Διαφωτισμό.

Ο Εξελικτισμός και η Ελληνική Λαογραφία

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Ο Εξελικτισμός και η Ελληνική Λαογραφία

Παρ’ όλο που ο τίτλος του άρθρου εμπεριέχει μόνο τη λέξη λαογραφία, δεν μπορούμε να παραλείψουμε την αναφορά στις απαρχές τις επιστήμης της ανθρωπολογίας, διότι ο ρόλος της τελευταίας υπήρξε καθοριστικός, τόσο στο μεθοδολογικό όσο και στο θεωρητικό επίπεδο, για τη γένεση και την ύπαρξη της επιστήμης της λαογραφίας στον ελληνικό χώρο. Οι δύο επιστήμες ως προϊόντα της νεωτερικότητας[1] στο πλαίσιο των κοινωνικών επιστημών, με το γενικότερο χαρακτηρισμό των τελευταίων ως συγγενών[2], ταυτίζονται στο επίπεδο της μελέτης του παραδοσιακού πολιτισμού[3].

Ενεργοποίηση της λήθης προς επίτευξη της ευτυχίας

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Ενεργοποίηση της λήθης προς επίτευξη της ευτυχίας

Η εσωτερική δομή του ψυχισμού, συνταγμένου σε δυαδική μορφή, αποτελείται από το σύνολο των συναισθημάτων, την πληθώρα των διαφορετικών σκέψεων και των φαντασιακών περιγραφών του νου. Στο σημείο που τα συναισθήματα επικαθορίζονται και εναλλάσσονται ως συνέπεια των υποκειμενικών φαντασιακών σεναρίων του νου, ο εσωτερικός ψυχισμός του ατόμου καταλήγει στη διττή φάση έντασης ή ηρεμίας. Τόσο η μνήμη όσο και οι επικείμενες φαντασιακές σκέψεις και εικόνες συντελούν, συνολικά, στη διατήρηση του εκάστοτε συναισθήματος, γεγονός που διαμορφώνει τη στιγμιαία συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. 

Η «ΕΠΙΝΟΗΣΗ» ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ Ή ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ;

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Η «ΕΠΙΝΟΗΣΗ» ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ

 ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ Ή ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ;

Στην ερώτηση ποια η διαφορά της επιστήμης της ανθρωπολογίας με αυτή της λαογραφίας θα απαντούσα το εξής:

Ενώ η επιστημονική κατάρτιση του λαογράφου χτίζεται με τα μεθοδολογικά και θεωρητικά εργαλεία κατά κύριο λόγο της επιστήμης της ανθρωπολογίας, πιστεύω πως εκείνο το στοιχείο που τον ξεχωρίζει εντοπίζεται στο Ρομαντικό επίπεδο. Με τον όρο, βέβαια, Ρομαντικό, δεν είναι ανάγκη να επικαλούμαστε το Ρομαντισμό που επηρέασε  τη λαογραφία της Γερμανίας στα πλαίσια του Volkskgeist και του ρατσισμού^. εξάλλου ο ρατσισμός ξεπεράστηκε από τα μέσα του 20^ου αιώνα (Άλκη Κυριακίδου-Νέστορος). Αυτό που πιστεύω για τη διαφορά του Έλληνα επιστήμονα λαογράφου με τον ανθρωπολόγο, είναι πως ενώ το θεωρητικό υπόβαθρο του πρώτου στηρίζεται μεν στην ανθρωπολογία και στη μελέτη του «άλλου», όπως αυτή το ορίζει, δεν παύει να εντοπίζεται μέσα του και το αίσθημα της αφοσίωσης στο έθνος στο οποίο ανήκει και ειδικότερα στον τόπου καταγωγής του. Απ’ όσο γνωρίζω δεν υπάρχει επιστήμονας λαογράφος να έχει ασχοληθεί με τη λαογραφία ενός διαφορετικού από τον δικό του τόπο ή έθνος. Υπάρχουν βέβαια αναφορές σε λαογραφικά στοιχεία ενός άλλου κράτους όπως για παράδειγμα μελέτες για δημοτικά τραγούδια, παροιμίες, αλλά αυτά μελετούνται και χρησιμοποιούνται στο βαθμό που βοηθούν σε μία συγκριτική μελέτη για θέματα που διερευνά η ελληνική λαογραφία από τη σκοπιά της.

Η έννοια «Μνήμη» και η «Συλλογική» μνήμη

Παράθεμα από την εξαμηνιαία εργασία με τίτλο: Συλλογική Μνήμη και Προφορική Ιστορία, Η παραδειγματική περίπτωση του Γρηγορίου Παπαλεξανδρή.

Μάθημα: "Συλλογική μνήμη και Ταυτότητες".

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2011.

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Η έννοια «Μνήμη» και η «Συλλογική» μνήμη

Στο προηγούμενο κεφάλαιο σκιαγραφήσαμε το γενικότερο πλαίσιο διαμόρφωσης της προφορικής ιστορίας που αποτέλεσε τη μεθοδολογία τόσο της «νέας ιστορίας», όσο και της ανθρωπολογίας και λαογραφίας. Άμεση συνάφεια με τη μέθοδο της προφορικής ιστορίας έχει και η έννοια «μνήμη». Η έννοια μνήμη κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει πολλαπλασιαστεί στα πλαίσια των κοινωνικών επιστημών γεγονός που έχει χαρακτηριστεί ως «έκρηξη μνήμης»[52]. Έχει σημειωθεί μία πληθώρα θεματικών σχετικά με τη μελέτη της, μνήμη και ταυτότητα, ιστορική μνήμη, έμφυλη, ενσωματωμένη, κοινωνική και συλλογική μνήμη. Το γεγονός αυτό καθιστά τη μνήμη παρούσα σε ένα μεγάλο φάσμα μελετών συνυφασμένων με την κοινωνία. Η μνήμη ανεξάρτητα της μορφής των θεματικών πλαισίων διαμέσου των οποίων ερμηνεύεται, μπορεί να μελετηθεί τόσο στo πλαίσιo πηγών όπως αρχεία, εγχειρίδια, τηλεοπτικές εκπομπές, διαδίκτυο κτλ, όσο και μέσω της μελέτης των προφορικών πηγών που προκύπτουν από την προφορική ιστορία. Η προφορική ιστορία αποτελεί ένα προνομιακό μέσο κατανόηση και ερμηνείας της μνήμης[53].

Προφορική Ιστορία και η σχέση της με τις «συγγενείς επιστήμες»

Παράθεμα από την εξαμηνιαία εργασία με τίτλο: Συλλογική Μνήμη και Προφορική Ιστορία, Η παραδειγματική περίπτωση του Γρηγορίου Παπαλεξανδρή.

Μάθημα: "Συλλογική μνήμη και Ταυτότητες".

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2011.

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Προφορική Ιστορία και η σχέση της με τις

«συγγενείς επιστήμες»

Στο κεφάλαιο που προηγήθηκε διαπιστώσαμε πως οι συγγενείς επιστήμες λαογραφία και ανθρωπολογία ενσωμάτωσαν στις ερμηνείες τους την επιστήμη της ιστορίας. Στην αρχή η χρήση της ιστορίας έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετεί τη διαφορετική σκοπιά της κάθε επιστήμης. Η ανθρωπολογία κάτω από το τάδε ή δείνα θεωρητικό πλαίσιο χρησιμοποίησε την ιστορία σε χρόνο γραμμικό ή συγχρονικό στo πλαίσιo του Εξελικτισμού και δομολειτουργισμού αντίστοιχα. Η λαογραφία από την άλλη πλευρά ακολούθησε κοινή πορεία με την ανθρωπολογία τόσο στο θεωρητικό όσο στο μεθοδολογικό επίπεδο. Καταλήγοντας στο προηγούμενο κεφάλαιο αναφέραμε τη χαρακτηριστική στροφή προς το κοινωνικό στοιχείο που ακολούθησε η κάθε επιστήμη όσο αφορά στην προσέγγιση και ερμηνεία των κοινωνιών που μελετούσαν. Τέλος, τονίσαμε την διεπιστημονική τάση την οποία οι προαναφερθείσες επιστήμες πιστά ακολουθούν, καθώς η διεπιστημονικότητα σήμερα αποτελεί πραγματικότητα στo πλαίσιo των ανθρωπιστικών επιστημών. Η διαπίστωση του σημαντικού ρόλου της ιστορίας στην ανθρωπολογία και λαογραφία και η από κοινού υιοθέτηση της μεθοδολογικής πρακτικής που εισήγαγε η ανθρωπολογία - ο λόγος είναι περί της επιτόπιας έρευνας[20] - οδήγησε τους επιστήμονες σε μία νέα μορφή ιστορικής τεκμηρίωσης, την προφορική Ιστορία.

Οι «Συγγενείς» επιστήμες και η σχέση τους με την Ιστορία

Παράθεμα από την εξαμηνιαία εργασία με τίτλο: Συλλογική Μνήμη και Προφορική Ιστορία, Η παραδειγματική περίπτωση του Γρηγορίου Παπαλεξανδρή.

Μάθημα: "Συλλογική μνήμη και Ταυτότητες".

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2011.

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Οι «Συγγενείς»  επιστήμες και η σχέση τους

με την Ιστορία

[Λαογραφία-Ανθρωπολογία]

Είναι κοινά αποδεκτό σήμερα ότι η λαογραφία και η ανθρωπολογία ως κοινωνικές επιστήμες βρίσκονται στο ίδιο πλαίσιο αναφοράς. Με κοινά θεωρητικά και μεθοδολογικά εργαλεία συμπορεύονται προς τον ίδιο στόχο που δεν είναι άλλος από τη μελέτη του πολιτισμού μιας κοινωνίας. Τα κοινά σημεία επαφής των δύο επιστημών τις έδωσαν το χαρακτηριστικό τίτλο «συγγενείς επιστήμες»[2]. Στο ίδιο μήκος κύματος βρίσκονται και οι επιστήμες της εθνολογίας, εθνογραφίας και κοινωνιολογίας οι οποίες μπορούν κάλλιστα να ενσωματωθούν στον παραπάνω τίτλο. Οι προαναφερθείσες επιστήμες, ως ανθρωπιστικές, έχουν ή θα πρέπει να έχουν άμεση συνάφεια και με μία άλλη ανθρωπιστική επιστήμη, την ιστορία. Όσο αφορά την τελευταία, αυτή υπήρξε πάντοτε κομβικό σημείο που βοήθησε ποικιλοτρόπως στους στόχους που κατά καιρούς ανέλαβαν οι παραπάνω επιστήμες. Από τη γένεσή τους κάθε μία από τις ανθρωπιστικές επιστήμες για διαφορετικούς στόχους και σκοπούς λάμβαναν ιδιαίτερα υπόψη τους την ιστορία. Κάθε φορά η διαλεκτική μεταξύ των συγγενών επιστημών με την ιστορία έπαιρνε διαφορετική μορφή.

Λαϊκές κατοικίες και διακόσμηση σήμερα: Το παράδειγμα της Μελίβοιας

Παρουσίαση μεταπτυχιακής εξαμηνιαίας εργασίας
στο Μάθημα: "Θέματα Λαϊκής Τέχνης".
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων:
Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα "Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία-Λαϊκός Πολιτισμός".

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Λαϊκές κατοικίες και διακόσμηση σήμερα: 
Το παράδειγμα της Μελίβοιας

Η παρούσα εργασία προέκυψε κατά προτροπή της κυρίας Μαρίνας Βρέλλη-Ζάχου, την οποία ευχαριστώ θερμά και πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του μαθήματος «Θέματα Λαϊκής Τέχνης». Ο τίτλος «Λαϊκές κατοικίες και διακόσμηση σήμερα: Το παράδειγμα της Μελίβοιας» δηλώνει, ευθύς εξαρχής, τόσο το θέμα πραγμάτευσης της εν λόγω εργασίας, όσο και τη γεωγραφική περιοχή, στην οποία αυτή αναφέρεται. Το χωριό Μελίβοια είναι ένας ημιορεινός οικισμός στις ανατολικές υπώρειες του Κισσάβου, σε απόσταση 45 χιλιομέτρων βορειοανατολικά της Λάρισας και 10 βορειοανατολικά της Αγιάς. Ο πληθυσμός του κατά τα μέσα του προηγούμενου αιώνα κυμαίνονταν στα 1200 άτομα ενώ σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού δεν ξεπερνούν τους 400.

Η αισθητική ως προς τη διακόσμηση που απαντά στον προκαθορισμένο χώρο και συγκεκριμένα στις λαϊκές κατοικίες των κατοίκων, αφορά στην αισθητική κατηγορία του «κιτς». Η προσέγγισή μας, όμως, γίνεται σύμφωνα με κάποιους συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις. Δηλαδή, προσεγγίζουμε την αισθητική κατηγορία κιτς με μία ιδιαίτερη επιφύλαξη, απογυμνώνοντάς την από τις διαστάσεις τις κακογουστιάς και της χαμηλής αισθητικής, διαστάσεις που επισημαίνονται στη σχετική βιβλιογραφία. Η δική μας προσέγγιση περιορίζεται αποκλειστικά γύρω από την αναφορά και το χαρακτηρισμό ότι: «κίτς είναι η αισθητική αρρώστια του καταναλωτισμού». Έτσι, τονίζοντας τον εμπορευματικό και βιομηχανικό χαρακτήρα των διακοσμητικών αντικειμένων και επιμένοντας στην υπόθεση ότι το κιτς αποτελεί απόρροια του καταναλωτισμού· βάσει των στοιχείων αυτών, εντοπίζουμε την πηγή διαμόρφωσης της διακοσμητικής αισθητικής της κοινωνίας της Μελίβοιας, στο επίπεδο του κοινωνικο-οικονομικού μετασχηματισμού. Συνεπώς, η επιμέρους αναφορά μας στις τρείς βασικές περιπτώσεις που συντελούν στον παραπάνω μετασχηματισμό, εμπίπτει ακριβώς στον κύριο μεθοδολογικό προβληματισμό, για το πώς ο κοινωνικο-οικονομικός μετασχηματισμός της κοινωνίας της Μελίβοιας συνετέλεσε στη διαμόρφωση της υποφαινόμενης αισθητικής ως προς τη διακόσμηση.

Η Συνηγορία της Λαογραφίας

Παρουσίαση βιβλίου:

Η Συνηγορία της Λαογραφίας

Μιχάλης Μερακλής, Η συνηγορία της Λαογραφίας, Ίδρυμα Αγγελικής Χατζημιχάλη, Αθήνα 2004.

Το εγχειρίδιο «Η συνηγορία της Λαογραφίας» αποτελεί μία κριτική παρέμβαση στο περιεχόμενο των πρακτικών ενός εργαστηρίου, με θέμα: «Λαογραφία: οι σχέσεις της με την ευρωπαϊκή εθνολογία και ιστορία στην ανώτατη εκπαίδευση της Ευρώπης», μία συνάντηση που πραγματοποιήθηκε το Σεπτέμβρη του 1994 στη Βουδαπέστη, με διάρκεια πέντε ημερών και συμμετοχή δεκατριών χωρών – στο πλαίσιο του Δικτύου Επιστημονικής και Τεχνικής Συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Εθνολογίας και Ιστοριογραφίας. Τα πρακτικά εκδόθηκαν στο 212 τόμο του περιοδικού Acta Ethnographica.