Το φαινόμενο της Προπολεμικής Υπερπόντιας Μετανάστευσης στο χωριό Μελίβοια Λάρισας

Οδυσσέας Ν. Τσιντσιράκος

Το φαινόμενο της Προπολεμικής Υπερπόντιας Μετανάστευσης

στο χωριό Μελίβοια Λάρισας

Όπως στις περισσότερες περιοχές και τόπους της Ελλάδας, έτσι και στο χωριό Μελίβοια, το φαινόμενο της μετανάστευσης υπήρξε έντονο με αρνητικές και θετικές, ωστόσο, επιπτώσεις. Από τις αρχές του 20ου αιώνα ένα πλήθος νέων αντρών παρακινημένοι από τη γενικότερη μεταναστευτική τάση της εποχής, πήραν την καθοριστική απόφαση, με τους κινδύνους που αυτή εμπεριέχει, ώστε να ταξιδέψουν στην πολυπόθητη και πολυδιαφημιζόμενη γη της επαγγελίας, τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Οι λόγοι που ωθούν τα άτομα να μεταναστεύσουν  σύμφωνα με τη σχετική βιβλιογραφία εμπίπτουν στην επιθυμία των ατόμων να βελτιώσουν την οικονομική τους κατάσταση[1].
Η οικονομική πραγματικότητα των αρχών του 20ου αιώνα στην ημιορεινή περιοχή της Μελίβοιας υπήρξε ιδιαίτερα σκληρή. Οι κάτοικοι βασιζόμενοι στην οικονομία της αυτάρκειας, με την ελάχιστη γη προς καλλιέργεια και την περιορισμένη κτηνοτροφία ζούσαν υπό συνθήκες εξαθλίωσης, ανέχειας και φτώχειας. Το γεγονός αυτό συνετέλεσε ως ο βασικότερος παράγοντας ώθησης των νέων της Μελίβοιας προς τη μετανάστευση, ώστε να αναζητήσουν στη χώρα υποδοχής νέες ευκαιρίες εργασίας και τους κατάλληλους οικονομικούς πόρους που θα συνέδραμαν καθοριστικά στην επιβίωση, όχι μόνο σε προσωπικό αλλά και σε οικογενειακό επίπεδο.

Αναφορικά με τα ποσοτικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν το φαινόμενο της μετανάστευσης κατά την προπολεμική εποχή στη Μελίβοια, αυτά είναι ανύπαρκτα, όπως ανύπαρκτη είναι και η σχετική με το θέμα της μετανάστευσης βιβλιογραφία για την περιοχή. Για το λόγο αυτό, η συζήτηση για το φαινόμενο της προπολεμικής υπερπόντιας μετανάστευσης στο χωριό Μελίβοια, προκύπτει από τις πληροφορίες που μας παρέχει το ιστολόγιο www.melivoiα.blogspot.com καθώς και το αρχείο του Ellis Island που υπάρχει ανοικτό για το κοινό στον διαδικτυακό τόπο www.ellisisland.org. Ως εκ τούτου, στηριζόμενοι στην προφορική ιστορία με την τεχνική της συνέντευξης, και με διάφορες συζητήσεις με ηλικιωμένους συγχωριανούς Μελιβοιώτες, κατορθώσαμε να συγκεντρώσουμε ονόματα μεταναστών της υπό εξέταση περιόδου. Η διασταύρωση των πληροφοριών-ονομάτων με το σχετικό αρχείο μεταναστών του www.ellisisland.org μας κατέστησε στην κατάλληλη θέση να αναφέρουμε ότι ο αριθμός Μελιβοιωτών μεταναστών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής καθώς και το μεταναστευτικό φαινόμενο στον οικισμό εν γένει, σημείωσε μία ιδιαίτερη δυναμική κατά τις πρώτες δεκαετίας του 20ου αιώνα.  

Όπως προέκυψε από τη σχετική έρευνα στους προαναφερθέντες διαδικτυακούς τόπους, το έτος 1906 συνιστά την απαρχή του μεταναστευτικού φαινομένου για την Μελίβοια. Στο εν λόγω έτος ένα μόνο άτομο από τον οικισμό μεταναστεύει στην Αμερική[2]. Πρόκειται για τον Γκουντάρα Ιωάννη ο οποίος ταξιδεύει σε ηλικία 15 χρονών. Κατά την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα το φαινόμενο της μετανάστευσης βρίσκονταν σε χαμηλότερη ένταση και δυναμική. Το 1908 εντοπίσαμε ένα ακόμη χωριανό, τον Παπαστέφανο Στέφανο, με προορισμό την Αμερική στις 5 Νοεμβρίου σε ηλικία 28 χρονών. Το επόμενο έτος, 1909, στις 20 Μαρτίου, τα δύο αδέρφια Γιώργος και Μαριγώ Μπελιά, όπως επίσης και ο Παρίσσης Γάλος, ταξιδεύουν με προορισμό την Αμερική. Αντίθετα, το έτος 1910 υπήρξε, όπως θα γίνει αντιληπτό, έτος μαζικού εξόδου από τη Μελίβοια, καθώς μεταναστεύουν συνολικά 19 άτομα. Στις 18 Μαρτίου φτάνουν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης εφτά συγχωριανοί (Πίνακας 1) με το καράβι «Πατρίς» το οποίο μετέφερε 723 μετανάστες. Μαζί του ταξίδεψαν επίσης, τέσσερις συντοπίτες από τον κοντινό οικισμό Νιβόλιανη (σήμερα Μεγαλόβρυσο) και ένα άτομο από την κωμόπολη Αγιά.  Μετά από τρεις μήνες στις 09 Ιουνίου αποβιβάζονται στη Νέα Υόρκη οκτώ Μελιβοιώτες, οι πέντε εκ των οποίων με συγκεκριμένο  προορισμό την κατοικία του Απόστουλου Ρήγα (Πίνακας 2). Επίσης την ίδια χρονιά ταξίδεψαν, μεμονομένα, ακόμη τρία άτομα από τη Μελίβοια, ο Παπαστέφανος Στέφανος στις 10 Οκτωβρίου σε ηλικία 30 χρονών (ταξιδεύει για δεύτερη φορά, η πρώτη ήταν στις 05 Οκτωβρίου του 1908), ο Ράπτης Χρήστος στις 28 Οκτωβρίου σε ηλικία 19 χρόνων και ο Σπάχος[3] Στέφανος στις 24 Οκτωβρίου. Το επόμενο έτος, το 1911, εντοπίσαμε τρία άτομα από τη Μελίβοια με προορισμό την Αμερική, μεταξύ τους και μία γυναίκα, η Παπαστεφάνου Χαρίκλεια, αδερφή του Παπαστεφάνου Στέφανου που βρισκόταν είδη στην Αμερική. Η Χαρίκλεια έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης στις 23 Ιανουαρίου σε ηλικία 23 χρονών.

Το 1912 υπήρξε ένα έτος με αυξημένη κινητικότητα καθώς όπως προέκυψε από την σχετική έρευνα στο αρχείο του Ellis Island, 16 άτομα φτάνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Συγκεκριμένα στις 22 Σεπτεμβρίου του 1912 αποβιβάζονται στο εν λόγω νησί 10 άτομα (Πίνακας 3).  Δύο άτομα είχαν φτάσει λίγο νωρίτερα στις 28 Αυγούστου, οι Δαρίκας Στέφανος και Παπαλεξανδρής Ιωάννης, 18 και 19 χρονών αντίστοιχα. Στις 31 Μαΐου είχε μεταναστεύσει ο Ράπτης Γεώργιος ηλικίας 20 ετών και ακόμη πιο νωρίς το ίδιο έτους, στις 14 Μαρτίου, έφτασε στην Νέα Υόρκη ο Ζιούρκας Ιωάννης με προορισμό το σπίτι του συγχωριανού του μετανάστη Βασίλη Καντιλάρη. Το 1913 δεν κατορθώσαμε να εντοπίσουμε στο σχετικό αρχείο κάποιο όνομα Μελιβοιώτη μετανάστη προς την Αμερική σε αντίθεση με το έτος 1914 κατά το οποίο εντοπίστηκαν 9 Μελιβοιώτες να φτάνουν στην Νέα Υόρκη σε διαφορετικές ημερομηνίες. Στις 16 Απριλίου φτάνουν τέσσερα άτομα (Πίνακας 4),  στη 1 Μαΐου  δύο ξαδέρφια, ο Λαδάς Αθανάσιος σε ηλικία 15 χρονών και ο Λαδάς Χρήστος ηλικίας 45 χρονών, επισκέπτονται τον συγγενή και αδερφό του πρώτου, Λαδά Αντώνιο, που διέμενε στο Detroit. Τρία ακόμη άτομα από τη Μελίβοια φτάνουν στο νησί Ελλίς σε διαφορετικές ημερομηνίες. Στεφανούλης Δημήτριος, 36 χρονών, στις 14 Μαΐου, Γάλλος Παρίσης με τη Γυναίκα του Χαρίκλεια στις 9 Μαρτίου, και ο Βλάχος Δημήτριος ηλικίας 38 χρονών φτάνει στον προορισμό του στις 25 Ιουνίου. Τον επόμενο χρόνο, το 1915 εντοπίσαμε μία ακόμη μετακίνηση με άφιξη στο νησί Ελλίς στις 25 Ιουλίου, του Σαμαρά Απόστολου ηλικίας 25 χρονών.

Στοιχεία για τα τελευταία τέσσερα χρόνια της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα απουσιάζουν, ενώ σημαντικά υπήρξαν για το σύνολο της παρούσας εργασίας, τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε από το www.ellisisland.org για το έτος 1920. Το τελευταίο έτος, το 1920, αποτέλεσε το έτος μετανάστευσης του κύριου προσώπου της παρούσας εργασίας, η μεταναστευτική εμπειρία του οποίου αποτελεί το κατεξοχήν αντικείμενο μελέτης. Το 1920 εντοπίσαμε 10 Μελιβοιώτες μετανάστες με προορισμό τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Στις 10 Απριλίου φτάνουν στο Ellis Island, όπου καταγράφηκαν στο σχετικό αρχείο και πέρασαν τις απαραίτητες υγειονομικές εξετάσεις, ο Οδυσσέας Τζιτζιράκος με τον αδερφό του Νικολό, παρέα με τους

Πίνακας 1

18 Μαρτίου 1910
Όνομα/νυμο	Ηλικία	Προορισμός
Γκαλιάκης Αθανάσιος	28	Νικόλαο Μαρινάκη
Βαλάρης Θωμάς	35	Απόστολο Ρήγα
Γκουντάρας Δημήτριος	35	Απόστολο Ρήγα
Γκουντάρας Γεώργιος	17	Απόστολο Ρήγα
Γκουντάρας Δημήτριος	43	Απόστολο Ρήνα
Γουργιώτης Κλεάνθης	27	Απόστολο Ρήγα
Λαδάς Κωνσταντίνος	37	Αντόνιο Γενιντονίου

Πίνακας 2

09 Ιουνίου 1910
Όνομα/νυμο	Ηλικία	Προορισμός
Κορδίλας Όθων	19	Πέτρο Παπακωνσταντίνου
Δαλδάς Δημήτριος	30	Αστέριος Αναστασίου
Ευσταθίου Γεώργιος	38	Αστέριος Αναστασίου
Κανδυλάρης Αθανάσιος	30	(αδιευκρίνιστο)
Κανδυλάρης Στέφανος	37	(αδιευκρίνιστο)
Ντιντής Βασίλειος	19	(αδιευκρίνιστο)
Σκάθαρος Ιωάννης	24	(αδιευκρίνιστο)
Ευθυμίου Στέφανος	24	(αδιευκρίνιστο)

Πίνακας 3

22 Σεπτεμβρίου 1912
Όνομα/νυμο	Ηλικία	Προορισμός
Δαλδάς Ιωάννης	23	Γιωρ. Κελλάρης
Δαλδάς Νικόλαος	18	Γιωρ. Κελλάρης
Λέτσος Βασίλειος	20	Θεόδορο Παπαλέτσο
Τσιρώνης Ιωάννης	19	Θεόδορο Παπλέτσο
Τσιάρας Δημήτρης	22	Φίλιππος Ράπτης
Ποτός Γεώργιος	21	Φίλιππος Ράπτης
Ράπτης Γεώργιος	18	Φίλιππος Ράπτης
Ντιντίνος Μιλτιάδης	28	(αδιευκρίνιστο)
Πλατσάς Κλεάνθης	25	(αδιευκρίνιστο)
Χαπίτας Γιάννης	38	(αδιευκρίνιστο)

Πίνακας 4

16 Απριλίου 1914
Όνομα/νυμο	Ηλικία	Προορισμός
Ανδρίτσιος Στέφανος	32	Γιάν. Παπαλεξανδρή
Βαλάρης Σωτήρης	38
Μπουζούκης Βάϊος	34
Στεφανούλης Ιωάννης	42	Γιάν. Τσιρώνη

συγχωριανούς με τους οποίους αποφάσισαν να συνταξιδέψουν, τους Γραμμένο Νικόλαο 29 χρονών, Μπαντάνη Αθανάσιο 29 χρονών, Κανδυλάρη Γεώργιο και Κολοβό Ιωάννη, 27 και 39 χρονών αντίστοιχα. Προς το τέλος του 1920 στις 27 Δεκεμβρίου φτάνουν επίσης στη γη της επαγγελίας δύο ακόμη Μελιβοιώτες, ο Τάκος Νικόλαος και Τσιοφλίκης Νικόλαος σε ηλικία 28 και 27 αντίστοιχα.

Τα όσο προηγήθηκαν αποτελούν στοιχεία που αποκομιστήκαν από μία πρώτη έρευνα στο προαναφερόμενο αρχείο του Ellis Island και από πληροφορίες για τα ονόματα των Μελιβοιωτών μεταναστών που καταγράφονται στο ιστολόγιο www.melivoia.blogspot.com. Τα ονόματα που αναφέρονται στο παρόν κεφάλαιο δεν αποτελούν το σύνολο των ονομάτων των ατόμων που μετανάστευσαν από τη Μελίβοια προς τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Μια συστηματικότερη έρευνα με στόχο τη μελέτη του αρχείου του Ellis Island παράλληλα με έρευνα πεδίου στον εν λόγω οικισμό, θα φέρει στην επιφάνεια περισσότερα ονόματα Μελιβοιωτών μεταναστών. Παρόλα αυτά, τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν έως τώρα, διασφαλίζουν ως ένα βαθμό την αρχική διαπίστωση σχετικά με τη δυναμική του φαινομένου της μετανάστευσης κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα στο χωριό Μελίβοια. Επιπλέον, όπως γίνεται γνωστό (βλ. πίνακες 1-4) οι μετανάστες ταξίδευαν κατά ομάδες-παρέες με προορισμό σπίτια φίλων και συγγενών που διέμεναν στην Αμερική στους οποίου θα φιλοξενούνταν.

  

   

---

[1] Λ. Βεντούρα, Μετανάστευση και Έθνος, Μετασχηματισμοί στις συλλογικότητες και τις κοινωνικές θέσεις, Θεωρία και μελέτες Ιστορίας 15 Ε.Μ.Ν.Ε-Μνήμων 1994, σελ. 9.

[2] Με την αναφορά στην Αμερική, στο πλαίσιο του παρόντος κεφαλαίου, εννοούμε, συγκεκριμένα, το Λιμάνι Ελλίς της Νέας Υόρκης, στο οποίο κατέφταναν τα καράβια μεταφοράς μεταναστών, για τις απαραίτητες εξετάσεις υγείας. Επομένως, το αρχείο του Ellis Island προκύπτει από τις καταστάσεις και τους καταλόγους εγγραφής των μεταναστών στον εν λόγω νησί, και οι ημερομηνίες που αναφέρονται αφορούν την ημέρα άφιξης των μεταναστών στο εν λόγω νησί.

[3] Τα δικαιολογητικά για το προκείμενο ταξίδι του ατόμου πιθανόν να είναι πλαστά διότι το όνομα Σπάχος στη Μελίβοια, όσο γνωρίζουμε, δεν υφίστατο. Παρόλα αυτά, τόπος καταγωγής αναφέρεται η Αθανάτη (Μελίβοια).